طراحی و تبیین الگوی تصمیمگیری مدیران جهادی مسلم باقری*، محسن جاجرمی‌زاده**،مهرداد کیانی***[1] چکیده در چند سال اخیر و با شدت یافتن تحریم‌های اقتصادی یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، مقام معظم رهبری بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح ساخته و آن را یک روش مهم و مناسب در تغییر مسیر حرکت اقتصادی کشور برای غلبه بر این فشارها عنوان کردهاند. اقتصاد مقاومتی، الگویی بومی برای حل مسائل اقتصادی کشور است که بر اساس آن نظام اقتصادی کشور با هدف ایجاد ثبات، پایداری و آرامش در اقتصاد، اصلاح و متحول میشود و این مهم به وجود نمیآید مگر با مدیریت درست و کارآمد و همچنین بازنگری در ساختارهای اقتصادی و مالی و مهم‌تر از همه نگاه آمایشی به محدودیتها و ظرفیتهای کشور، چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بینالمللی که لازمه همه آن‌ها مدیریت جهادی است. مدیریت جهادی تأمینکننده و لازمه اقتصاد مقاومتی بوده و در واقع مکمل آن میباشد؛ و از آنجا که تصمیمگیری از مهم‌ترین مسائل در کلیه فعالیتها و اقدامات مدیران بوده و تصمیمگیری مناسب از علل موفقیت هر سازمان و نهادی میباشد لذا شناخت الگویی که مدیران بتوانند بر پایه آن اقدام به تصمیمگیری جهادی نمایند ضروری میباشد. لذا این پژوهش با این هدف و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به بررسی ادبیات موجود (اعم از مقالات و کتب علمی، سخنان مسئولان و اندیشمندان کشور و دیدگاه‌های فعالین حوزه جهاد سازندگی در سال‌های ابتدایی و دوران دفاع مقدس) در این حوزه پرداخته و بر مبنای آن اقدام به طراحی مدل الگوی تصمیمگیری مدیران جهادی در 35 شاخص و در 4 دسته کلی پیشفرضهای تصمیمگیری، اصول تصمیمگیری، ویژگی‌های تصمیمگیرنده و فرآیند تصمیمگیری نموده است که پیش‌فرض‌ها شامل توجه به منافع ملی، داشتن روحیه خدمتگذاری، تمرکز بر کاهش هزینهها، تمرکز بر ویژگیها و محرومیتهای منطقه، اعتمادبه‌نفس ملی، تمرکز بر مأموریت‌ها و رسالتها و تمرکز بر نتایج و اصول تصمیمگیری شامل حفظ کرامت انسانی، ضابطه‌گرایی، حساسیت نسبت به بیتالمال، عدالت گرایی، امانتداری در تصمیمات، توجه به زیردستان و کارکنان، شهروندگرایی، عدم تمرکز در تصمیمگیریها و نظمگرایی میباشد. همچنین از جمله ویژگی‌های تصمیمگیرندگان میتوان به غلبه انگیزههای معنوی بر انگیزههای مادی، مسئولیتپذیری، وفاداری سازمانی، قناعت، التزام شغلی، تواضع، انعطافپذیری، سخاوت، داشتن روحیه ایثار، داشتن روحیه قدرشناسی، داشتن روحیه عفو و گذشت، داشتن سعه‌صدر، اخلاص و بصیرت اشاره کرد و در نهایت فرآیند تصمیمگیری عبارت است از مسئله یابی از طریق مشاهده مستقیم، تصمیمگیری مشارکتی، قاطعیت در تصمیمگیری، توکل و انسجام ارزشی اعضای تیمتاریخ دریافت مقاله: شهریور 1393، تاریخ پذیرش مقاله: مهر 1393.* دانشیار، دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول).E-mail: bagherimoslem@shirazu.ac.ir** دانشیار، دانشگاه شیراز.*** دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
الوانی، سید مهدی (1390). مدیریت عمومی. چاپ چهل و پنجم، تهران: نشر نی.
تسلیمی، سعید؛ صفری، حسین و سید دانش، سید یحیی (1383). بررسی الگوی سه نوع تصمیم-گیری حضرت امام خمینی (ره) با استفاده از مدل تصمیمگیری حکیمانه: رویکرد فازی. دوماه نامه دانشور رفتار، سال یازدهم، شماره 8، صص 31-40.
تشویقی، شعبان (1388). نقش مدیریت جهادی در ثبات و تأمین امنیت، مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی.
جاجرمی زاده، محسن (1388). نقش مدیران جهادی در ترویج و توسعه فرهنگ و مدیریت جهادی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی.
رحمانیان، ساره (1391). بررسی مؤلفه‌ها، تبیین استراتژی و دستاوردهای پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی. مجموعه مقالات همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، دانشگاه گیلان.
دهقان، نبی‌الله (1383). چگونگی تأثیر فرهنگ بر سبک‌های تصمیمگیری مدیران: یک رویکرد فرافرهنگی، مجله کنترولر، شماره 15 و 16، صص 96- 122.
رضاییان، علی (1390)، مبانی سازمان و مدیریت، چاپ پانزدهم، انتشارات سمت.
رضوی، س. ح؛ و علینی، م .(1386). جهادسازندگی و توسعه روستایی. مجموعه مقالات نقش جهادسازندگی در بخش کشاورزی و توسعه روستایی، ویرایش دوم، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی وزارت جهادکشاورزی، ص 42-21، تهران.
زواره، علی‌رضا (1385). فرهنگ سازمانی جهاد، تهران: مرکز ثبت و نشر آثار دفاع مقدس جهاد کشاورزی استان تهران.
سعادت، اسفندیار (1372). فرآیند تصمیمگیری در سازمان. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.
سید جوادین، سید رضا (1386). نظریه‌های مدیریت و سازمان، چاپ دوم، تهران: انتشارات نگاه دانش.
شریف‌زاده، فتاح و کاظمی، مهدی (1377). مدیریت و فرهنگ سازمانی: بررسی مفاهیم، نظریات و الگوها برای شناخت و ارزیابی فرهنگ سازمانی، انتشارات قومس.
عابدی جعفری، حسن و معصومی‌مهر، حمیدرضا (1392). مدیریت اسلامی: مدل‌ها و موانع تحقق آن در جامعه و سازمان‌ها. تهران: پژوهشگاه حوزه و فرهنگ.
علی اکبری، ح و رمضانی، ح (1391). بررسی پایه‌های نظری موضوع تصمیمگیری مبتنی بر اخلاق اسلامی. دو فصلنامه مدیریت اسلامی، شماره 1، صص 149-174.
فرهادی، محمدرضا؛ نوری، فتحعلی و چهارآئین، برومند (1388). بررسی علل تأثیرپذیری فرهنگ و مدیریت جهادی از نظام بوروکراسی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران.
غفوذ مغربی، ح.(1388). راهکارهای مؤثر در جلوگیری از افت مدیریت و فرهنگ جهادی. مجموعه مقالات دومین همایش فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران.
مرتضوی، م.، قلی‌پور، آ.، پورعزت، ع. ا؛ و اشرفی و. (1388)، مدیریت تغییر و تحول فرهنگ سازمانی از نظر تا عمل، مجموعه مقالات دومین همایش ملی مدیریت جهادی، نشر آموزش کشاورزی، کرج.
محبی، صابر و اکبرزاده، رجب (1319). آسیب‌شناسی مسیر تحقق الگوی اقتصاد مقاومتی. مجموعه مقالات همایش ملی بررسی و تبیین اقتصاد مقاومتی، دانشگاه گیلان.
محمدی، مظاهر (1388). تبیین فرهنگ و مدیریت جهادی و شاخص‌های آن. مجموعه مقالات دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی.
محمودزاده، علی؛ فروزش، اکبر ؛ مرتضوی، مهدی (1388). واکاوی و بازشناسی فرهنگ و مدیریت جهادی. نشر دفتر نماینده ولی‌فقیه.
مقام معظم رهبری (12 اردیبهشت 1384). در دیدار با مردم کرمان.
منطقی، محسن (1390). نقش نگرش‌های اسلامی در فرآیند تصمیمگیری. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، سال اول، شماره 2، صص 41- 57.
واشقی فراهانی، سمانه (1390). چگونگی بسط و گسترش فرهنگ جهادی در سازمان‌ها، مدیریت امور سازمان و برنامه‌ریزی اداره تحقیقات و کنترل ریسک.
هادی‌زاده مقدم، اکرم و طهرانی، مریم (1387). بررسی رابطه بین سبک‌های عمومی تصمیمگیری مدیران در سازمان‌های دولتی. نشریه مدیریت دولتی، دوره 1، شماره 1، صص 123-138.
Cervone, H.Frank, (2005). Making Decisions, International Digital Library Perspectives, Vol 21, No 1.
Daft. Richard L, (2009), Organization Theory and Design, South-Western, Cengage Learning, 10ed.
Fulop, Janos, David, Roth, Schweik, Charles, (2006). What is Mean Decision, Making in the Content of Eco-Informatics.
Harren, V. A, (1979). A model of career decision making for college students. Journal of Vocational Behavior, 14, pp 119-133.
Koontz Harold, Weihrich, (1990), Essentials of Management, NewYork, Mc Grow-hill.
Mintzbergu.H, (1991). Structure in fives: Designing Effective Organizations.
)