چشم انداز مدیریت دولتی

تأثیر بی‌عدالتی ادراک‌شده بر فرسودگی شغلی کارکنان با اثر میانجی تعهد سازمانی

نوع مقاله : پژوهشی ( با رویکردهای کمی)

نویسندگان

دانشگاه سمنان

چکیده

 چکیده     فرسودگی شغلی به علت تبعات فردی و اجتماعی آن همواره موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته و شناسایی عوامل تشدیدکننده و کاهنده آن حائز‌اهمیت بوده است. هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین بی‌عدالتی ادراک‌شده، تعهد سازمانی و فرسودگی شغلی است. روش پژوهش، توصیفی‌ – تحلیلی و از نوع همبستگی و به‌طور مشخص مبتنی بر معادلات ساختاری است. اعضای نمونه آماری این پژوهش که از طریق فرمول تعیین حجم نمونه جامعه محدود محاسبه شد، 127 نفر از کارکنان «اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران» بودند. برای سنجش روایی پرسشنامه پژوهش از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و دوم و برای تعیین پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی متغیرهای بی‌عدالتی ادراک‌شده، تعهد سارمانی و فرسودگی شغلی به ترتیب 904/0، 781/0 و 908/0 به‌دست آمد. فرضیه‌های پژوهش به کمک مدل‌سازی معادلات ساختاری بررسی شدند. طبق نتایج، بی‌عدالتی ادراک‌شده تأثیری مستقیم، مثبت و معنادار بر فرسودگی شغلی کارکنان دارد؛ از سویی دیگر تعهد سازمانی می‌تواند موجب کاهش فرسودگی شغلی در کارکنان شود.

کلیدواژه‌ها

  1. . اسمعیل طلایی، فریبا (1379). بررسی عوامل موثر بر تعهد کار، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه الزهرا.
  2. اشرفی سلطان احمدی، حسین؛ مهرمند، احد؛ غلامیان، علیرضا و عزیزی نژاد، بهاره ( 1389). بررسی رابطه‌‌ی تعهد سازمانی با فرسودگی شغلی دبیران مدارس مقطع راهنمایی شهرستان مهاباد. فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز، 5(18)، 29-1.
  3. امیرکافی، مهدی و هاشمی‌نسب، فخرالسادات (1392). تأثیر عدالت سازمانی، حمایت سازمانی ادراک‌شده و اعتماد سازمانی بر تعهد سازمانی. مسائل اجتماعی ایران، 4(۱)، 33-62.
  4. امیری، مجتبی؛ اسدی، محمود رضا و دلبری راغب، فاطمه (1390). بررسی وضعیت فرسودگی شغلی در میان کارکنان بانک و ارایه راه‌کارهای بهبود وضعیت آن. نشریه مدیریت بازرگانی، 3(7)، 37-56.
  5. اندکازلکی، مهری؛ سروقد، سیروس و برزگر، مجید (1392). رابطه ابعاد عدالت سازمانی با فرسودگی شغلی و ابهام / تعارض نقش در کارکنان. مجله روان‌شناسی اجتماعی، 28 ، 96-103.
  6. آقایی، رضا؛ آقایی، میلاد و آقایی، اصغر (1392). بررسی رابطه میان فرسودگی شغلی، رفتار شهروندی سازمانی و جو سازمانی و فرهنگ سازمانی. فصلنامه مدیریت دولتی، 5(4)، 1-18.
  7. بهرام‌زاده، حسین علی و یادگاری، منصوره (1388). تحلیل رابطه عدالت سازمانی کارکنان مدارس راهنمایی دخترانه نواحی آموزش‌وپرورش مشهد. مجله مدیریت فردا، 21، 55-65.
  8. رضائیان، علی (1390). انتظار عدالت در سازمان. انتشارات سمت، تهران.
  9. ساعتچی، محمود (1380). روانشناسی بهره وری. ویرایش دوم، نشر ویرایش، تهران.
  10. سلیمی، غلامرضا و پورعزت علی‌اصغر (1389). بررسی تأثیر رابطه ادراک بی‌عدالتی در سازمان بر گسترش میل به فساد اداری، اندیشه مدیریت راهبردی، 1، 131-159.
  11. سیدجوادین، سیدرضا و شهباز مرادی، سعید (1385). فرسودگی شغلی: پژوهشی در شرکت حفار نفت جنوب. فصلنامه علوم مدیریت ایران، (2)، 1-25.
  12. سیدجوادین، سیدرضا؛ فراحی، محمدمهدی و طاهری عطار، غزاله (1387). شناخت نحوه تأثیرگذاری ابعاد عدالت سازمانی بر جنبه‌های گوناگون رضایت شغلی و سازمانی، نشریه مدیریت بازرگانی، 1، 51-56.
  13. شکرکن، حسین و نعامی، عبدالزهرا (1384). بررسی رابطه ساده و چندگانه عدالت سازمانی با رفتار مدنی سازمانی در کارکنان یک سازمان صنعتی در شهر اهواز. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3، 79-92.
  14. صمدی، عباس و مهدوی‌خو، رضا (1388). بررسی تاثیر اخلاق مدیریتی بر تعهد سازمانی کارکنان اداره کل امور مالیاتی استان همـدان. فصلنامه مالیات، 17(4)، 46-71.
  15. عباس‌پور، عباس (1388). مدیریت منابع انسانی پیشرفته (رویکردها، فرآیندها و کارکدها). انتشارات سمت، چاپ چهارم. تهران.
  16. غفوری ورنو سفادرانی، محمد‌رضا و گل‌پرور، محسن (1388). بررسی رابطه مؤلفه‌های عدالت سازمانی با تعهد سازمانی در کارکنان شهرداری شهر اصفهان. مطالعات روان‌شناختی، 5(4)، 1-20.
  17. فلاحت پور، سمانه (1390). بررسی رابطه عدالت سازمانی با فرسودگی شغلی در میان روسا و کارکنان شعب تهران بانک‌های تجارت و اقتصاد نوین. پایان نامه‌کارشناسی ارشد، موسسه عالی بانکداری ایران.
  18. قلی‌پور، آرین؛ پورعزت، علی اکبر و سعیدی‌نژاد، مجید (1386). عوامل موجد رفتارهای شهروندی در سازمان‌ها. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 8، 1-29.
  19. کرد تمینی، بهمن؛ کوهی، ملیحه (1390). بررسی رابطه تعهد سازمانی با فرسودگی شغلی و معنویت سازمانی در بین کارمندان اداره پست شهرستان زاهدان و گرگان، پژوهش‌های مدیریت عمومی، 4(14)، 129-144.
  20. کلانتری، خلیل (1388). پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی. نشر فرهنگ صبا، چاپ سوم.
  21. کرمپور، عبدالحسین؛ احمدی، حیدر؛ صفری کهره، محمد و اسدالهی دهکردی؛ الهه (1392). بررسی و اولویت‌بندی علل و عوامل ترک خدمت کارکنان شرکت پتروشیمی مبین در پارس جنوبی. فصلنامه مدیریت دولتی، 5(3)، 123-142.
  22. گل‌پرور، محسن؛ مهرانگیز، کرمی و جوادیان، زهرا (1390). بی عدالتی سازمانی ادراک‌شده و رفتارهای مخرب: رویکرد شناخت‌های مرجع، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، 1 (2)، 44-67.
  23. محمودی‌راد، غلامحسین و نعیم حسنی، صدیقه (1392). بررسی رابطه فرسودگی شغلی با تعهد سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان ولیعصر(عج) بیرجند در سال 1390. مراقبت‌های نوین، 10(4)، 264-271.
  24. ناستی‌زایی، ناصر؛ واعظی، مظفرالدین؛ ملازهی، اسما و هزاره مقدم، مهدیه (1387). بررسی رابطه فرسودگی شغلی با سلامت عمومی در کارکنان اداره کل مخابرات شهر زاهدان. طلوع بهداشت، دوره 7(3 و 4)، 49-57.
  25. نحریر، بتول؛ عبادی، عباس؛ توفیقی، شهرام؛ کریمی زارچی، علی اکبر و هنرور، حسن (1389). ارتباط رضایت شغلی و تعهد سازمانی پرستاران شاغل در بیمارستان‌ها. مجله طب نظامی، 12(1)، 23-26.
  26. الوانی، سید مهدی؛ پور عزت، علی‌اصغر و سیار، ابوالقاسم (1387). بررسی رابطه عدالت و تعهد سازمانی در شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران. فصلنامه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، 2(4)، 6-30.
  27. الوانی، سید مهدی و پورعزت، عزت (1382). عدالت اجتماعی، شالوده توسعه پایدار. مجله کمال مدیریت، 2-3، 17-28.
  28. وحیدیان رضازاده، مجید (1381). بررسی عوامل موثر بر تعهد سازمانی در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
  29. ودادی، احمد؛ رضایی‌زاده، محمود و نجفی، حسین‌علی (1390). تعهد سازمانی و ترک خدمت کارکنان. فصلنامه مدیریت کسب‌وکار، 9، 259-283.
  30. هومن، حیدرعلی، (1388). استنباط آماری در پژوهش رفتاری. انتشارات سمت، چاپ چهارم.
  31. Angel, H & Perry, J. (1981). An Empirical Assessment of Organizational Commitment and Organizatioinal Effectiveness, Administrative Science Quarterly, 26, 7-19.
  32. Angle, H., & Perry, J. L. (1983), Individual and organizational differences. Work and Occupations, 10(2), 123-146.
  33. Arana, N. & Kushnir, T., & Valency, A. (1986), Organizational commitment in a maledominated profession. International Journal of Educational Management, 8 (5),. 6-13.
  34. Bagozzi, R.P., Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16, 74–94.
  35. Baird, J. & Zelin, R., & Marxen, D. (1998). Gender differences in the job attitudes of accountants”. Mid-American Journal of Business, 13 (2), 35-42.
  36. Bentler, P.M. (1990). Comparative fit indices in structural models. Psychological Bulletin, 107, 238–246.
  37. Bergman (2000). Integrating three domains of employee commitment: an exploratory study. Journal of applied business research, 16, 15.
  38. Bielby, W. (1989). Family ties: Balancing commitments to work and family in dual career households. American Sociological Review, 54, 74.
  39. Brooking, J. (1992). Textbook of psychiatric and mental healt nursing ediburgh, Churchil living stone press.
  40. Burke, R., & Greenglass, E. (1989). Psychological burnout among men and women in teaching: An examination of the Cheeriness Model. Human Relations Journal, 42, 261-273.
  41. Cobb, A. T., Wooten, K. C. and Folger, R. (1995). Justice in the making: toward understanding the theory and practice of justice in organizational change and development. Research in Organizational Change and Development, (8), 243-295.
  42. Colquit, J.A, Conlon, D.E, Wesson, M.J, Porter, C & Ng, K.Y, (2001). Justice at the millennium: A meta-analysis review of 25 years of organizational justice research, Journal of Applied Psychology, 86, 425-445.
  43. Deconinck, James. B & Stilwell, C.Dean (2004). Incorporating organizational justice, role states, Pay satisfaction and supervisor satisfaction in a model of turnover intentions, Journal of Business, Research, 57, 227.
  44. Denis, Ch,. G. & Banville, N, C, B., (2013). The role of organisational justice, burnout and commitment in the understanding of absenteeism in the Canadian healthcare sector. Journal of Health Organization and Management, Vol. 27(3), 350 – 367.
  45. Dick Margaret (1992). Burnout in doctorally prepared Nurse faculty. Journal. of Education. 3(8).
  46. Eric, G., Lambert, N. L., & Shanhe, O. (2010) .The relationship among distributive and procedural justice and correctional life satisfaction, burnout, and turnover intent : An exploratory study. Journal of Criminal Justic, 38, 7-16.
  47. Etezadi-Amoli, J., Farhoomand, A.F. (1996). A structural model of end user computing satisfaction and user performance. Information and Management 30 (2), 65–73.
  48. Folger, Robert & Kussel Cropanzano. (1998). Organizational Justice and human resource management, sage publications.
  49. Fornell, C., Larcker, V.F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18, 39–50.
  50. Fry, L. W., & Grenfeld, S. (1980). An examination of attitudinal differences between policewomen and policemen. Journal of Applied Psychology, 65, 123-126.
  51. Grusky, O. (1966). Career Mobility and Organizational Commitment. Administrative Science Quarterly, 10, 488-503.
  52. Hair, J.F., Anderson, R.E., Tatham, R.L., Black, W.C. (1998). Multivariate Data Analysis, fifth ed. Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ.
  53. Joreskog, K.G., Sorbom, D. (1996). LISREL 8: Users reference guide. Scientific Software International, Chicago.
  54. Khanifar, H., Jandghi, G., and Shojaie, S. (2010). Organization Consideration between Spirituality and Professional Commitment. European Journal of Social Sciences, 12, 558-570.
  55. Khatibi, A., Asadi, H., and Hamidi, M. (2009). The Relationship between Job Stress and Organizational Commitment in National Olympic and Paralympic Academy. World Journal of Sport Sciences, 2(4), 272- 279.
  56. Knoop, R (1995) Relationships among job involvment, job satisfacation, and organizational commitment of nurses. The journal of psychology, 129(6), 643-649.
  57. Koberg, C., & Chusmir, L. (1989). Relationship between sex role conflict and workrelated variables: gender and hierarchical differences”. Journal of Social Psychology, 129, 779-791.
  58. Lambert & Eric, (2003). The Impact of Organizational Justice on Correctional Stalf. journal of criminal justice, 31(2), 155-168.
  59. Leach LS. (2005). Nurse executive transformational leadership and organizational commitment. journal Nurs Adm. 32(2), 228-37.
  60. Leiter MP and Maslach C (2004) In P.L.Perrewe & D.C. Ganster (Eds), Research in occupational stress and well-being: vol.3. Areas of Worklife: A Structured approach to organizational predictors of job burnout, 91-134.
  61. Liao, H & Rupp, D.E, (2005). The impact of justice climate and justice orientation on work outcomes: Across-level multifoci framework. Journal of Applied Psychology, 90, 242-256.
  62. Malik, M. E., and Naeem, B. (2011). Role of spirituality in job satisfaction and organizational commitment among faculty of institutes of higher learning in Pakistan. African Journal of Business Management, 5(4), 1236-1244.
  63. March, James G. & Simon, Herbert A. (1958). Organizations. New York: John Wiley and Sons.
  64. Maslach C, Leiter M.P (2005). Reversing Burnout: How to rekindle your Passion for your work. Standford Social Innovation Review, Graduate school of Business.
  65. Maslach Ch, Jackson SE (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
  66. Maslach, C. (1982). Burnout: The Cost of Caring. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
  67. Mathieu, J. E., & Zajac, D. M. (1990). A review and meta-analysis of the antecedents, correlates and consequences of organizational commitment. Psychological Bulletin, 108(2), 171-194.
  68. Mc Kenna, S. (2005). Organizational commitment in the small entrepreneurial business in Singapore. Cross Cultural Management, 12(2), 16-37.
  69. McDowall, A., & Fletcher, C. (2004). Employee development: an Organizational Justice Perspective. Personnel Review, 33, 1, 8-29.
  70. McGrath H. E (1989). Stress and Behavior in Organizations, in M. D. Dunnette, ed., Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Chicago: Rand Mc Nally.
  71. Meyer JP, Stanley DJ, Herscovitch L, Topolnytsky L. (2002). Affective continuance and normative cotment to the organization: ameta-analysis of antecedents, correlates and consequences. Journal of Vocational Behavior, 61, 20-52.
  72. Miller, K.I, Ellis, B.H (1988). Communication and empathy as precursors to burnout among human service workers. Communication monographs. 55, 250-265.
  73. Moliner, C., Martinez-Tur, V., Ramos, J. and Cropanzano, R. (2005). Relationships between organizational justice and burnout at the work-unit level. International Journal of Stress Management, 12, 99-116.
  74. Moliner, C., Martinez-Tur, V., Ramos, J. and Cropanzano, R. (2008). Organizational justice and extrarole customer service: the mediating role of well-being at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, Vol. 17, 327-348.
  75. Mossholder, K. W, Bennett, N & Martin, C. L, (1998). A multilevel analysis of procedural justice context, Journal of Organizational Behavior, 19, 131-141.
  76. Mowday, R. T. & Porter, L. W. & Steers, R. M. (1982). EmployeeOrganization Linkages: The Psychology of Commitment, Absenteeism and Turnover. Academic Press: New York
  77. Nirmala, M.C., & K.B. Akhilesh. (2006). An attempt to Redefine Organizational Justice: in the Rightsizing Environment. Journal of Organizational Change Management, 19, 2, 136-153.
  78. Pardakhtchi MH. (1995). Educational administration as a professional field. Journal of Educational Administration, 14- 48.
  79. Pascal, R and Athos, A. (1981). The art of Japanese management, Simon and Schuster, New York.
  80. Powell DM, Meyer JP. (2005). Side bet theory and the three component model of organizational commitment.Journal Vocat Behav. 65(1), 157-77.
  81. Rezaee Shirazi, R., Beiki, Y., Zmanian. F, & Esapour, K. (2011). Study of the Relationship between Organizational Commitment and Job Burnout among Physical Education Teachers of Golestan Province, Iran. Australian Journal of Basic and applied sciences, 5(10), 1379-1384.
  82. Schaufeli, W. B., Maslash, C., and Marek, T. (1994). Professional burnout: Recent development in theory and research (1 st ed) Washington: Tatlor and Francis. 1-69.
  83. Shapiro Coyle, J, K. Hoque, L. Kessler, R. Richardson (2008), Human Resource Management, University of London Press.
چشم انداز مدیریت دولتی
دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 4
1394
صفحه 125-149