نوع مقاله : مستخرج از رساله

نویسندگان

• عالمه خسروی کتولی ¹
• عباس منوریان ²
• عزت الله عباسیان ³

¹ دانشجوی دکتری مدیریت دولتی پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران

² استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ دانشیار دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

چکیده

هدف: هدف از این پژوهش، اجرای مدلسازی ساختاری تفسیری برای تعیین نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی کشور است. ضرورت و اهمیت انجام تحقیق در این است که با توجه به نقش مناطق آزاد در توسعه‌ اقتصادی اکثرِ کشورها، کشور ما هم‌زمان با تأسیس نخستین منطقه آزاد در سال 1369 تا امروز، اقدامات قابل توجهی انجام داده است، لیکن متأسفانه این مناطق بنا به دلایل مختلف، از جمله ساختار اداره دولتی، عدم وجود الزامات و شرایط لازم برای فعالیت‌های تجاری- صنعتی، جایابی نامناسب، عدم اجرای درست قوانین مرتبط، فقدان ضمانت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری خارجی و از همه مهم‌تر، موانع حقوقی مربوط به ساختار اداره، تشریفات زائد سرمایه‌گذاری و بوروکراسی شدید، هنوز مناطق آزاد کشور ما به جایگاه واقعی خود نرسیده‌اند و نتوانسته‌اند که نقش قابل توجهی را در توسعه اقتصادی کشور داشته باشند و این پژوهش به‌دنبال شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء نقش مناطق آزاد در توسعه‌ی اقتصادی کشور و ارائه مدل در این رابطه می‌باشد.
طراحی/ روش‌شناسی/ رویکرد: این پژوهش از نظر روش، یک پژوهش کیفی-کمی بوده که در بخش کیفی، با مدلسازی ساختاری تفسیری انجام شده است؛ جامعه آماری مورد نظر را خبرگان آشنا به موضوع پژوهش، شامل اساتید دانشگاه (صاحب‌نظران حوزه اقتصادی) که از خبرگان علمی به شمار می‌روند و مسئولان حوزه مناطق آزاد و حوزه اقتصادی (در وزارت امور اقتصادی و دارایی، دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری و صنعتی و فراکسیون مناطق آزاد مجلس شورای اسلامی) و همچنین، صاحب‌نظران حقوقی در مناطق آزاد تشکیل داده‌اند و داده‌ها از طریق مصاحبه علمی با 15 نفر از این خبرگان گردآوری و نمونه­گیری نیز به صورت نظری انجام شده است. در گام دوم، به منظور اعتبارسنجی مدل حاصل از گام اول، پرسشنامه­ای طراحی و در جامعه آماری مورد نظر توزیع شد و پس از گردآوری داده‌­ها، اعتبار مدل با استفاده از تحلیل‌­های آماری مورد بررسی قرار گرفت.
یافته­‌های پژوهش:  نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که وضعیت همه شاخص‌ها به‌جز شاخص اصلاحات و ارتباطات و شاخص کاهش ریسک‌ها، در مدل مطلوب می‌باشد؛ بر اساس نمودار قدرت نفوذ- وابستگی، متغیر «اجرای خط‌مشی‌ها و دانش‌محوری» قدرت نفوذ بالایی داشته و تأثیرپذیری کمی دارند و در ناحیه متغیرهای مستقل قرار گرفته است. متغیرهای «توسعه مزیت‌های ویژه مناطق آزاد» قدرت نفوذ و میزان وابستگی بالایی دارند؛ بنابراین، متغیرهای پیوندی هستند. دو متغیر «تسهیل روند امور» نیز از وابستگی بالا اما نفوذ اندکی برخوردار هستند؛ بنابراین، متغیرهای وابسته محسوب می‌شوند. متغیر «کارکردها و قابلیت‌های اقتصادی» نیز در ربع اول یعنی ناحیه خودمختار قرار گرفته است.
محدودیت‌­ها و پیامدها: امکان وارد شدن متغیرهای مداخله‌گر مهم دیگر به تحقیق،  به علت پیچیدگی‌های زیاد آن‌ها، وجود نداشته است؛ همچنین، اطلاعات از منبعی واحد به ‌دست ‌آمده‌اند و تعمیم آن‌ها به مناطق دیگر جای احتیاط دارد. 
پیامدهای عملی: اجرای مدل‌ ساختاری تفسیری برای تعیین نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی کشور موجب درک بهتر فضای تصمیم‌گیری به‌وسیله مدیران می‌شود.
ابتکار یا ارزش مقاله: با وجود اهمیت فراوان مناطق آزاد در توسعه اقتصادی کشور، تاکنون پژوهشی در زمینه اجرای مدلسازی ساختاری تفسیری نقش مناطق آزاد در توسعه اقتصادی کشور انجام نشده است. پژوهش حاضر، نخستین گام در این زمینه است.
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
 

کلیدواژه‌ها

• مدلسازی ساختاری تفسیری
• مناطق آزاد
• توسعه اقتصادی

عنوان مقاله [English]

Implementation of Interpretive Structural Modeling to Determine The Role of Free Zones in The Iran's Economic Development

نویسندگان [English]

• Alemeh Khosravikatuli ¹
• Abbas monavariyan ²
• Ezatallah Abbasian ³

¹ Doctoral student of Public Administration, Kish International Campus, University of Tehran

² Professor, Faculty of Management, Department of Management, Tehran, Iran

³ Associate Professor Faculty of Management, University of Tehran

چکیده [English]

Purpose: The purpose of this research is to implement interpretive structural modelling to determine the role of free zones in the country's economic development. The necessity and importance of conducting research is that considering the role of free zones in the economic development of most countries, our country has taken noteworthy measures with the establishment of the first free zone in 1369 until today, but unfortunately, these zones are due to various reasons. , including the structure of the government administration, lack of requirements and conditions for commercial-industrial activities, inappropriate location, lack of proper implementation of related laws, lack of necessary guarantees for foreign investment, and most importantly, legal obstacles related to the structure of the administration, redundant investment procedures, and  Due to severe bureaucracy, the free zones of our country have not yet reached their true position and have not been able to play a significant role in the economic development of the country, and this research seeks to identify the factors that affect the promotion of the role of free zones in the economic development of the country and provide a model in this regard.
Design/ methodology/ approach:  In terms of method, this research was qualitative-quantitative research that was conducted in the qualitative part with interpretive structural modeling. The intended statistical population is made up of experts familiar with the subject of the research, including university professors (experts in the economic field) who are among the scientific experts and officials in the field of free zones and the economic field (in the Ministry of Economic Affairs and Finance, the Secretariat of the Supreme Council of Commercial and Industrial Free Zones and the Free Zones faction of the Islamic Council), as well as legal experts in the free zones. And the data was collected and sampled theoretically through scientific interviews with 15 of these experts. In the second step, in order to validate the model obtained from the first step, a questionnaire was designed and distributed in the target statistical community, and after data collection, the validity of the model was investigated using statistical analysis.
Research Findings: The results of the current research show that the status of all indicators except the reform and communication index and the risk reduction index are favorable in the model; According to the influence-dependence diagram, the variable "implementation of policies and knowledge-orientated" has a high influence and has little influence and is placed in the independent variables area. "Development of special advantages of free zones" variables have a high influence and dependence; therefore, they are linked variables. The two variables of "facilitating the process of affairs" also have high dependence but little influence; therefore, they are considered dependent variables. The variable "economic functions and capabilities" is also placed in the first quadrant, which is the autonomous region.
Limitations & Consequences: It was not possible to include other important intervening variables in the research due to their great complexity; also, the information was obtained from a single source and it is prudent to generalize it to other areas.
Practical Consequences: The implementation of an interpretative structural model to determine the role of free zones in the country's economic development leads to a better understanding of the decision-making environment by managers.
Innovation or value of the Article: Despite the great importance of free zones in the economic development of the country, no research has been done on the implementation of interpretive structural modelling of the role of free zones in the economic development of the country. The current research is the first step in this field.
Paper Type: Original Paper
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Interpretive Structural Modeling
• Free Zones
• Economic Development